Mevsimlerin Oluşumu
Dünyanın, hem kendi etrafında hem de güneş etrafında iki şekilde dönme hareketi vardır. Dünyanın kendi etrafında dönmesinin sonucu olarak gece ve gündüz oluşurken; Güneş etrafında dönmesi ise mevsimleri oluşturuyor. Güneş etrafında dönmeye başlayan dünya, yılın belirli zamanlarında Güneş ışınlarının dünyaya dönme açıları da değişir. Bunun sebebi ise dünyanın eğik bir eksenle dönmesidir. Dünya, 23˚ 27’ yani 23 derece ve 27 dakikalık bir açı ile döndüğünden dolayı, Güneş ışınları her yere aynı açıda düşmemektedir. Dolayısıyla dünyanın farklı yerlerinde birbirinden farklı sıcaklıklar oluşmaktadır.
Dünyanın eğik bir açı ile dönmesiyle beraber Güneş ışınları bazı yerlere dik ve bazı yerlere de eğik açı ile düşmektedir. Dik açı ile düşen yerlerde sıcaklık yüksek olurken, eğik açıyla düşen yerlerde de sıcaklıklar düşük olur yani o bölge genellikle soğuk olur. Bölgeler arası mevsim geçişlerinin olduğu tarihler aşağıdaki tabloda belirtildiği gibidir:
Tabloda belirtildiği üzere tarihler arası geçişte Kuzey yarımküre ve Güney yarımkürede mevsim geçişleri ve gece gündüz saatlerinin nasıl olduğunu gördük. Bununla birlikte Güneş ışınları kutup bölgesine hiçbir zaman dik açı ile düşmemektedir. Dolayısıyla kutup bölgelerinde sıcaklık her zaman düşük olur.
İklim ve Hava Hareketleri
Hava olayları; dünyanın gözlemlenebilir katmanları hava, su ve yer katmanlarıdır. Atmosfer, dünyayı sarmakta olan bir hava tabakasına verilen isimdir. Atmosfer içerisinde ise oksijen, su buharı, azot, karbondioksit gibi gazlar bulunmaktadır. Atmosfer, Güneşin zararlı ışınlarının süzülmesi, canlıların nefes almasının sağlanması ve bununla birlikte hava olaylarının da gerçekleşmesini sağlamaktadır. Atmosferde olan değişimler “hava olayları” olarak isimlendirilmektedir. Atmosferde oluşan yağış, nem, rüzgâr ve nem gibi olaylar hava olaylarını oluşturmaktadır. Hava olaylarını inceleyen ve araştıran bilim meteorolojidir.
Basınç Alanları; atmosferde sıcaklık farkı sebebiyle alçak ve yüksek basınç alanları oluşmaktadır.
Alçak basınç alanı; hava sıcaklığının arttığı yerlerde oluşmaktadır. Çevresine göre basınç düşük olmaktadır. Gökyüzü kapalı ve bulutlu olmakla birlikte yağış olma olasılığı fazladır.
Yüksek basınç alanı; hava sıcaklığının azaldığı yerlerde yüksek basınç alanı oluşmaktadır. Çevresine göre basınç yüksek olup hava açık ve yağış görülme ihtimali de düşüktür.
- Rüzgar Oluşumu; hava, rüzgar oluşumunda sürekli olarak hareket halindedir. Isınma ve soğumaya bağlı olarak basınç farklılığı sonucunda yatay şekilde gelişen hava olayına rüzgar denir. Yüksek basınç, alçak basınca doğru hareket ettiği zaman rüzgar oluşur.
- Yağışlar; yağış olduğu zamanlar yeryüzüne yakın olan yerlerde kırağı ve çiy oluşurken; gökyüzüne yakın yerlerde kar, dolu yağmur gibi doğa olayları gerçekleşmektedir.
Kırağı; havada olan su buharının toprağa yakın yerlerinde donarak kristal hale gelmesi olayıdır
Çiy; Yeryüzüne yakın su buharının soğuk nesneler üzerinde yoğunlaşmasının sonucunda oluşan su damlacıklarına denilmektedir.
Yağmur; atmosferdeki su buharının yoğunlaşarak sıvı olarak yeryüzüne düşme olayına denilir.
Kar; atmosferde oluşan su buharının yoğunlaşarak buz kristalleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır.
Dolu; ısınarak gökyüzüne yükselen su buharı, soğuk hava katmanına rastladığı zaman donarak buz kütlesi şeklinde yeryüzüne tekrardan düşmesi olayına denir.
Hava Olaylarının Bilinmesinin Günlük Yaşama Etkileri
Meteoroloji bilimi hava tahmini sayesinde günlük yaşamın ve işlerin planlanmasına yardımcı olmaktadır. Çiftçiler, İnşaat sektörü, denizciler, hava ulaşımı, deniz gibi sektörler hava durumuna göre işlerini planlamaktadırlar. İnsanlar hava durumuna göre besin, kıyafet ve yakacaklarını ayarlayarak yaşam düzeylerini buna göre planlamaktadırlar.
İklim; dünyanın herhangi bir yerinde uzun seneler boyunca gözlemlenen tüm hava olaylarının ortalaması iklimi oluşturur. Küresel, çöl, kutup iklimleri ve savan bunlara örnek olarak verilebilir. Ülkemizde de Akdeniz, Karadeniz ve Karasal olmak üzere üç şekilde iklim tipi görülmektedir.
Klimatoloji (iklim bilimi); İklim yayılışınıi insanlar üzerinde oluşan etkiler, neden ve sonuç ilişkileri altından incelendiği bilim dalına denir. Bu alanda görev yapmaktaa olan kişilere ise klimatolog denir.
İklim ve Hava Harekeleri Konulu Power Point Sunumunu İndirebilirsin!
Örnek İklim Soruları
- Aşağıda verilen tarihlerden hangisi mevsim değişikliklerine ait bir tarih değildir?
A) 21 Haziran
B) 23 Eylül
C) 21 Eylül
D) 21 Mart
Cevap: 21 Aralık, 21 Mart, 21 Haziran ve 23 Eylül tarihleri ve ekinoksu oluşturulan tarihlerdir. Bu soruda yanlış tarih C şıkkında olan 21 Eylül’dür.
2 . Aşağıdakilerden hangisinde mevsimlerin oluşmasının nedeni doğru bir şekilde verilmiştir?
A) Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucu mevsimler oluşur
B) Dünyanın dönme ekseninin eğikliği ve Güneş etrafında dönmesi sonucunda mevsimler oluşur
C)Dünyanın Güneş’e olan yakınlığı ya da uzaklığı sonucunda mevsimler oluşur
D) Ay’ın dünya etrafında dönmesi sonucunda mevsimler oluşur.
Cevap: B şıkkı doğru cevaptır.
A şıkkında gece – gündüz olur
C şıkkında yakın ve uzak olmanın bir önemi yoktur
D şıkkında geçen olayda med – cezir olayı gerçekleşmektedir
