Oldukça geniş bir konu olan anlatım bozukluğu, sınavlarda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Anlatım bozukluğunda toplumsal yaşamımız içerisinde dilin doğru kullanılması ve sağlıklı bir iletişim kurabilmek adına önemli bir konudur. Dolayısıyla da kurulan cümleler çelişkili ifadeler barındırmamalıdır. Böylece hem gereksiz ögelere yer verilmemeli hem de dil bilgisi kurallarına da uygun olmalıdır. Aksi halde o cümlede anlatım bozukluğu oluşur ve böylece doğru bir iletişim kurulmamış olur.
Anlatım bozukluğunda anlamsal bozukluk ile yapısal bozukluk durumları söz konusudur. Bu yüzden de bu konu iki başlık altında incelenmektedir.
Anlatım Bozukluğunda Anlamsal Bozukluklar
Anlamsal bozuklukta gereksiz olarak ve anlam bakımından çelişen sözcüklerin kullanılması, sözcüklerin yanlış yerlerde ve yanlış anlamlarda kullanılması söz konusudur. Bunun yanı sıra deyimin yanlış anlamlarda kullanılarak ortaya anlam belirsizliğinin çıkması olasıdır. Bununla beraber mantık ve sıralama hataları da anlatım bozukluğuna örnektir. Cümleden çıkarılan herhangi bir sözcük grubunun anlamı bozmadığı durumda, o sözcük gereksizdir. Böylece o cümlede anlatım bozukluğunun olduğu kabul edilmektedir. Cümlede kullanılan eş anlamlı sözcükler veya aynı anlamı taşıyan sözcüklere yer verilmesi de bu duruma örnek olarak gösterilir.
Anlatım Bozukluğunda Zıt İfadeler: Anlamca zıt ifadelerin oluşturduğu cümleler ve sözcükler, cümlenin vermek istediği yargıyı zedelemektedir. Dolayısıyla bu durum çelişkiye yol açtığı için ortaya anlatım bozukluğu çıkar. Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması, cümlenin çok farklı yerlere gitmesine sebep olur. Bu yüzden anlam kargaşası ortaya çıkar. Örneğin deyimler, anlatım gücüne destek veren ve cümleyi de güzelleştiren unsurlar olarak bilinir. Fakat deyimlerin yanlış kullanımı sonucunda anlatım bozukluğu söz konusudur.
Anlatım bozukluğunda anlam belirsizliği: En çok karşılaşılan durumlardan biri anlam belirsizliğidir. Yani anlatım hatası da denilen bu durumda, bir kişiden söz edildiğinde o kişinin yerine geçen zamir mutlaka kullanılmalıdır. Aksi durumda kişinin kim olduğu bilinmediğinden dolayı anlam kargaşasına neden olabilir.
Anlatım bozukluğunda mantık ve sıralama hataları: Bu konu da sıklıkla yapılan hatalar arasında gösterilir. Burada kavramların önem sırasına göre gidilmesi gerekir. Yoksa ortada bir mantık hatası olur.
Anlatım Bozukluğunda Yapısal Bozukluklar
İkinci başlık olan yapısal bozukluklar, özellikle dil bilgisi konularından olan;
- Özne ve yüklem uyumsuzluğunun olması
- Ekler ile ilgili hatalar
- Öğeler ve yüklem eksikliğinin olması
- Tamlama ve bağlaç yanlışlarının olması
Bir cümle, eğer iyi bir şekilde ifade edilmek isteniyorsa, özne ve yüklemin mutlaka uyumlu olması gerekir. Dolayısıyla yüklemin çekiminde öznenin tekil veya çoğul olmasına bakılıp yapılması gerekir. Uyumsuzlukta kişinin uyumsuzluğu ile beraber özne eksikliğinin anlatım bozukluğuna yol açtığını söylemiştik. Cümle öğelerinde eksik veya fazla ek verilmesi yapılan hatalardandır.
Cümlede öğe eksikliğinin olması: Yüklem ve özne dışında kalan özellikle de dolaylı tümleç ve nesneler üzerinde yapılan bir durumdur. Burada olan bozukluk, kullanılan öğelerin yükleme doğru olarak bağlanmamasından ileri gelir. Bununla beraber, tamlama yanlışlarının olması, isim ve sıfatların aynı tamlanan ile beraber kullanılmasının sonucunda bağlaç yanlışları; olumlu ve olumsuz olarak birbirine bağlanması sonucunda oluşmaya başlar.
Anlatım Bozukluğu İçin Bazı Örnekler
Anlatım bozukluğunun daha iyi anlaşılması için tüm konularla ilgili örnek cümleler görmeniz, konuyu daha iyi anlamanızı sağlayacaktır. Dolayısıyla sizler için belirli örnekler hazırladık. Bu örnekler;
- Bari hiç olmazsa mezuniyetime gelseydin
Bu cümlede gereksiz sözcük kullanımı yapılarak anlatım bozukluğu oluşmuştur.
- Kesinlikle Annem de babamla beraber okuluma gitmiş olabilir
Bu cümlede anlamca çelişen sözcükler söz konusudur
- Yaş geliştikçe insan daha çok şey görüyor.
Burada sözcük yanlış anlamda kullanılmıştır.
- Yeni evden çıkmıştım ki, arkadaşım beni fark etti.
Bu cümlede sözcük yanlış yerde kullanılmıştır.
- Arkadaşını kursta göremedim.
Bu cümlede anlam belirsizliğinden oluşan anlatım bozukluğu söz konusudur.
- Bırak salona gelmeyi, evden bile çıkamaz o
Bu cümlede mantık ve sıralama hatası söz konusudur.
- Köpekler ne kadar da heyecanlı konuşuyorlar.
Bu cümlede özne ve yüklem uyumsuzluğundan oluşan anlatım bozukluğu söz konusudur.
- Akif, dergi okumasını sevmeyen bir çocuk.
Bu cümlede ek ile ilgili hata söz konusudur.
- Ben kardeşimin güçlü bir çocuk olduğuna inanır ve severim
Bu cümlede öğe eksikliği söz konusu olduğu için, anlatım bozukluğu vardır.
- Özel ve kamu kuruluşları bayram için tatil edilmedi
Bu cümlede tamlama hatasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu söz konusudur.
- Yarın nişanlımla gidemem, ama okulda çok işim var.
Bu cümlede bağlaç hatası söz konusudur.
