Maddenin değişimi konusu ele alındığında Fiziksel ve kimyasal değişimler olarak ikiye ayrıldığı görülmektedir. Sadece maddenin dışında görülen değişimler fiziksel değişimler olup, maddenin kendi iç yapısında ve kimliğinde değişmelerin görülmesi de kimyasal değişim olarak isimlendirilir. Bir maddede dış görünüş yani fiziksel olarak değişim olsa bile madde görünümünün özü aslında hep aynı kalmaktadır. Bazı maddeler ise fiziksel olarak değiştikten sonra tekrar eski haline dönebilmektedir.
Ancak bu durum kimyasal değişim için söz konusu değildir. Çünkü kimyasal değişim olduğu zaman maddenin çekirdeği olan atom ve moleküller dönüşüme uğramıştır. Bu sebeple de basınç, sıcaklık, ısı gibi durumlar maddenin Fiziksel ve kimyasal değişimler geçirmesine neden olur.
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler Konusunun Ele Alınması
Fiziksel ve kimyasal değişimler konusu ele alındığında, bu maddelerin yapısının eski haline döndürülüp döndürülmediği ya da nasıl değişimler yaşandığı ele alınacaktır. Konular tek tek açıklanarak belirli örneklendirmeler yapılarak daha iyi anlaşılması sağlanabilir.
Fiziksel Değişimler
Fiziksel değişimler, gözlem yolu ile fark edilebilmektedir. Örneğin maddenin renginin veya biçiminin değişime uğraması gibi faktörlerden örnek verilebilir. Fiziksel değişimleri 8 ana grupta toplayabiliriz;
- Kırılma: buna örnek olarak buzun kırılması, odunun kırılması, yumurtanın kırılması gibi örnekler verilebilir
- Çözünme: Suyun içerisinde çözünen şekerin atomu değişmediğinden dolayı fiziksel değişim yaşanır.
- Hal Değişimi: Maddenin ısı ile bağlantılı olarak değişiminden örnek olarak suyun donması ya da suyun katı durumunda (buz halinden) sıvı hale geçmesi.
- Ufalanma: Fiziksel değişime uğrayan maddenin ufalanmasında insan faktörü etkili olmaktadır. Örnek olarak soğanın rendelenmesi ya da kahvenin öğütülmesi denilebilir.
- Genleşme / Büzülme Halleri: Isı artışı durumlarında katı ya da sıvı maddelerin uzunluk ölçüleri değişim gösterebilir. Bu maddelerin hem hacimlerinin hem de boyutlarının değişimi fiziksel değişimdir. Büzülmede de maddelerin soğutulmasının sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Örnek olarak çeliğin büzülmesi ya da metal levhanın genleşmesi durumları
- Yırtılma: Kıyafetlerin yırtılması ya da kağıdın yırtılması
- Karışım: İki ya da daha çok maddenin birbiri ile karıştırılması durumudur. Mesela su ve kumun karışımı sonucunda her iki maddenin de görünümünde değişim olur. Ancak atomlarda ve moleküllerde değişim olmaz. Örnek olarak talaşlı su.
- Fiziksel Sindirim: Besin ağıza alınırken, sindirim başlar. Dişlerle parçalanan besinler, fiziksel değişimdir.
Kimyasal Değişimler
Kimyasal değişimler ele alındığında atom veya moleküller değişime uğramaktadır. Değişime uğramakta olan her maddede Fiziksel ve kimyasal değişimler meydana gelmektedir. Mesela kumaşın yırtılması fiziksel olarak değişime örnek verilirken, bu kumaşın yanması durumunda, kumaşın özelliği eskisi gibi olmadığından dolayı kimyasal olarak değişime uğramıştır. Kimyasal değişimleri 12 ana grupta toplayabiliriz.
- Mayalanma: Sütü mayalamak, yoğurda ya da peynire çevirmek kimyasal değişime verilen örnektir.
- Çürüme: Bu terim diğer bir deyişle ayrışma ismiyle de bilinmektedir. Üç aşamadan oluşan çürüme olayı;
- Şişme
- Aktif çürüme
- İleri çürüme
Tüm bunlara örnek verecek olursak; salata, biber ve domatesin çürümesi.
- Yanma: Yanmakta olan maddelerde karbondioksit ve su gibi yeni atomlar oluşmaktadır. Bu sebeple de maddelerin yanması kimyasal değişimdir. Örneğin lastik yanması veya kağıt yanması.
- Paslanma: demir ya da gümüş paslanması kimyasal değişime örnek verilebilir.
- Pişirilme: Yemeklerin yüksek ısılarda pişirilmesi kimyasal değişimdir.
- Kokuşma: Bakterilerin maddelerde oluşumunun sonucunda kokuşma ortaya çıkar. Mesela peynirin kokuşması kimyasal değişime bir örnektir.
- Kızartılma: Et kızartması ya da biberin kızartması kimyasal değişimdir.
- Solunum: Hücresel solunumda ele alınan oksijen, karbondioksite dönüşmektedir.
- Küflenme: Ekmeğin küflenmesi kimyasal değişim için bir örnekken mantar ve bakteriler, özellikle gıda maddelerinin ve su – nem oranı yüksek olan yerlerin küflenmesine neden olmaktadır.
- Kimyasal Sindirim: Besinlerin büyük parçalarla sindirilmesi, mekanik veya fiziksel sindirim olarak isimlendirilir. Enzimler tarafından küçük parçalara ayrılan besinler, kimyasal sindirim olayına girer.
- Fotosentez: Bitkiler, bilindiği üzere fotosentez yapmaktadır. İşte yapılan bu fotosentez, kimyaal değişime bir örnektir.
- Kimyasal Reaksiyon: Eğer iki madde birleştiğinde ortaya yeni bir madde çıkıyorsa, bu duruma kimyasal reaksiyon ismi verilmektedir.
Böylece Fiziksel ve kimyasal değişimler konusu burada ele alınmıştır.
